Perdet prej veluri dhe urtësia e Mises

Parimet ekonomike funksionojnë gjithandej rreth nesh – nëse dimë se ku të kërkojmë.

Paratë më të mira që kam shpenzuar ndonjëherë ishin për perde rozë prej veluri. Ishte viti 2003 dhe unë isha duke studiuar jashtë vendit në Angli me shumë pak fuqi shpenzuese dhe përgatitje të dobët për kohën time jashtë vendit. Kur mbërrita në Mbretërinë e Bashkuar, me dy shoqe të tjera të klasës, e bëra këtë pa asnjë garanci reale për një vend për të fjetur, por kur je e re, mendon se mund të zgjidhësh gjithçka.

Më parë kisha hedhur poshtë opsionin e vetëm që mora për strehimin në kampus pasi kostoja dukej tepër e lartë dhe mendova se mund t’ia dilja vetë më mirë, dhe i kisha bindur dy studentet e tjera të më besonin. Pas një mbërritjeje mjaft të frikshme dhe shumë peripecish përreth, ne ishim në gjendje të siguronim një banesë dhe kursyem një shumë të konsiderueshme parash për ta bërë këtë. Megjithatë, do të shkaktoheshin kosto të tjera për shkak të vendimit tonë, si pagesa për transportin publik, duke pasur parasysh distancën që ishim nga kampusi.

Të qenit në periferi të qytetit ishte një arsye pse qiraja jonë ishte kaq e ulët, por një arsye tjetër ishte se apartamenti nuk kishte asgjë, as televizor, as internet, as pjatalarëse, as lavatriçe dhe vetëm disa mobilie. Gjithashtu i mungonin nevojat bazë që do të ofronte strehimi në kampus, si shtrati.

Kjo më sjell te perdet rozë. Netët ishin të ftohta, por nuk mund të shpenzoja para për një batanije të re që nuk do të mund ta mbaja pas udhëtimit për shkak të hapësirës së kufizuar të valixheve. Çdo gjë që blija duhej të ishte funksionale, por edhe që mund ta lija pas. Pra, në vend që të kërkoja vetëm shtratin, kërkova gjithçka që thjesht mund të më mbante ngrohtë. Unë u fokusova në dobinë, atë që duhej të bënte, jo në atë që ishte. Kushdo që e ka parë filmin “Titaniku” e di se personazhi i Kate Winslet nuk shpëtoi nga një varkë shpëtimi; ajo shpëtoi nga një derë, asaj i duhej vetëm diçka që mund të qëndronte mbi ujë.

Kur fuqia jonë blerëse është e fortë, ne shpesh shpenzojmë më shumë sipas dëshirave, stilit dhe statusit tonë. Megjithatë, kur paratë janë të pakta, ne shpesh përqendrohemi në nevojat bazë, dhe kjo mund të jetë një gjë e mirë! Kur blejmë për arsyen e funksionit, ne jemi më të shkathët, më pak shpërdorues dhe vërtet strategjikë me shpenzimet dhe kursimet tona.

Për çmimin prej 4 paundësh (afërsisht 4 dollarë), unë munda të blija mbulesën më të ngrohtë që kish pasur ndonjëherë: perde të trasha, rozë, prej veluri nga një dyqan lokal artikujsh të përdorur. Dhe megjithëse kushtoi disa paund më shumë për t’i larë ato në lavanderi, unë u emocionova me blerjen time. Kushtoi pak, më mbaronte punë dhe ishte një zgjidhje e çuditshme për ato net të ftohta.

Tani, sa herë që më duhet të mendoj jashtë kutisë për blerjet e mëdha, mendoj për ato perde. Dhe më ka shërbyer mirë, gjë që ndoshta nuk është befasuese, duke pasur parasysh se strategjitë e mia të kursimit të parave janë në përputhje me mësimet austriake të Carl Menger dhe aplikimin e prakseologjisë nga Ludwig von Mises.

Pra, cilat janë udhëzimet që mund të gjenden në shkollën austriake të mendimit? Ja disa nga idetë themelore:

1. Vlera ekonomike e mallrave dhe shërbimeve është subjektive, i vlerësova perdet për shkak të ngrohtësisë dhe peshës së tyre, jo sepse mund të vareshin mbi një dritare.
2. Kostot oportune kanë rëndësi, ndonëse nuk e vlerësoja shpenzimin e një shume të konsiderueshme për të qenë komode në banesën time, e vlerësoja shpenzimin e shumicës së parave të mia duke bërë ekskursione dhe duke eksploruar Evropën. Duke kursyer në shpenzimet e jetesës, mund të shpenzoja më shumë për të shëtitur vendin.
3. Mungesa e burimeve mund të nxisë kreativitetin, nëse banesa ime do të ishte e mobiluar plotësisht dhe do të plotësonte të gjitha nevojat e mia, nuk do të më duhej të mendoja jashtë kutisë.
4. Tregu është vërtet një proces sipërmarrës, një pikëpamje që e kanë shumë ekonomistë austriakë, dhe ne jemi qenie sipërmarrëse. Asnjëherë mos vendos kur opsionet janë të dukshme ose të kufizuara. Nëse do të kisha zgjedhur strehimin në kampus, do të kisha humbur kaq shumë kujtime të shkëlqyera dhe përvoja të ndërtimit të karakterit (si të mësoja të laja rrobat e mia në vaskë, ose si të mos humbas kur detyrohem të eci pasi prishet tramvaji, ose si të vlerësojmë bisedat e shkëlqyera në vend të shikimit të programeve televizive).

Në fund të fundit, vlera mund të ndryshojë, por kurrë nuk do të pendoheni për një blerje që plotëson vërtet një nevojë dhe i takon konsumatorit të gjykojë kur është plotësuar një nevojë. Konsumatori është me të vërtetë sovran nën një sistem kapitalist, dhe kjo u përshkrua me vend nga Mises në botimin e tij të vitit 1944 Burokracia:

Shefat e vërtetë, në sistemin kapitalist të ekonomisë së tregut, janë konsumatorët. Ata, me blerjen e tyre dhe me abstenimin e tyre nga blerja, vendosin se kush duhet të zotërojë kapitalin dhe duhet të drejtojë fabrikat. Ata përcaktojnë se çfarë duhet të prodhohet dhe në çfarë sasie dhe cilësie. Qëndrimet e tyre rezultojnë ose në fitim ose në humbje për sipërmarrësin. Ata i bëjnë të varfrit të pasur dhe të pasurit të varfër.

Konsumatorët janë të pamëshirshëm. Ata kurrë nuk blejnë në dobi të një prodhuesi më pak efikas dhe për ta mbrojtur atë nga pasojat e mosmenaxhimit të tij të mirë. Ata duan të shërbehen sa më mirë. Dhe funksionimi i sistemit kapitalist e detyron sipërmarrësin t’u bindet urdhrave të dhëna nga konsumatorët.

Konsumatorët nuk janë shefa të lehtë. Janë plot teka dhe fantazi, të ndryshueshme dhe të paparashikueshme. Ata nuk kujdesen për meritat e kaluara. Sapo u ofrohet diçka që u pëlqen më shumë ose që është më e lirë, ata braktisin furnizuesit e tyre të vjetër. Me ta asgjë nuk vlen më shumë se sa kënaqësia e tyre. Ata nuk shqetësohen as për interesat e kapitalistëve dhe as për fatin e punëtorëve që humbasin punën nëse si konsumatorë nuk blejnë më atë që blinin.

Është magjepsëse sa shumë shfaqen këto tema në jetën e përditshme. Ekonomia është me të vërtetë kudo rreth nesh.

Ky artikull është kortezi e Kimberlee Josephson dhe The Foundation for Economic Education, sipas një licence Creative Commons Attribution 4.0 International License. Origjinali mund të gjendet këtu.