Moliyaviy barqarorlikning 4 yo’li —Noa Vebster tomonidan taqdim etilgan

Farovon hayot uchun aniq belgilangan yo’llar yo’q. Ammo to’g’ri hayot qarorlari, albatta, yordam berishi mumkin.

Inflyatsiya, narxlar va bank qulashlari\ ortib borayotgan bir paytda, ko’pchiligimiz hamyonimiz to’g’risida xavotirlik bilan o’ylaymiz va moliyaviy inqiroz muqarrar ravishda sodir bo’lganda nima qilishimizni bilmaymiz. Pensiya jamg’armamiz yordamida qaytadan boshlashimiz kerak bo’ladimi yoki bir necha oy ichida xonavayron bo’lamizmi?

O’zimizni potentsial halokatdan butunlay cheklashning ishonchli usuli bo’lmasligi mumkin, ammo undan himoya qilishning usullari mavjud. Bunday usullardan biri amerikalik asoschi Noa Vebsterning «Amerika imlo kitobi»ning qorong’u burchagida yashiringan. Vebster (1758-1843) «Uy xo’jaligi yoki Tejamkor va Isrofgar tarixi» nomli asari ikki kishi, biri moliya ustasi, ikkinchisi esa moliyaviy savodsiz haqida hikoya qiladi.

Ammo ularning moliyaviy yutuqlari yoki yo’qotishlari fond bozoridagi omad yoki biror bir daholik natijasi emas. Yo’q, ularning moliyaviy qobiliyatlari ko’p jihatdan ularning hayotiy qarorlari natijasidir, shuning uchun Vebster moddiy farovonlikka intilish xarakterdan boshlanadi, degan xulosaga keladi.

1. Qurtga erta qush erishadi

Vebster boylikka erishishning birinchi qadamlaridan biri budilnik bilan bo’lgan munosabatga bog’liqligini nazarda tutadi. Tejamkor odam xo’roz bilan erta turadi va ish kunini boshlaydi. Biroq, bunday harakatning ilojisi faqatgina shamni har ikki tomonidan yoqmaganda, ya’ni kech qolib ketmay vaqtli yotganda bo’ladi.

Biroq, Isrofgar - lark emas, u har kuni ishga bemalol, shoshmay boradi, bu esa oxir-oqibatda katta musibat va qayg’uga olib keladigan haqiqat. Garchi Vebster bu haqda gapirmasa-da, janob Isrofgarning betartib, doim orqada qoladigan tabiati kech soat 10:00 da ham uning uxlash vaqti hali uzoq bo’lishini anglatadi.

2. Axmoq pulidan tezda ayriladi

Janob Isrofgar ertalab nihoyatda to’shakdan turganida, darhol ishga borish uning ro’yxatida birinchi o’rinda turmaydi. Buning orniga u mayxonaga shoshadi yoki likyor turadigan shkafi tomon boradi. Ammo ichimlik u umid qilganidek uni kundalik ishlarga tayyorlash o’rniga, Vebster tushuntiradi, uning fikrlashini xiralashtiradi va pulni isrof qilishga majbur qiladi.

Bundan farqli o’laroq, Vebster janob Tejamkorni «mayxonaga tez-tez qatnamaydigan» va «barcha daromadini unga hech qanday foyda keltirmaydigan spirtli ichimliklarga sarf qilib ichvormaydigan» odam sifatida ta’riflaydi.

Shuni hisobga olish kerakki, Vebsterning ushbu ogohlantirishi faqat spirtli ichimliklarga tegishli emas. Bu yerda asosiy ma’no shundan iboratki, tejamkor odam mehnat qilib topgan dollarlari qayerga ketayotgani haqida o’ylaydi va o’z maoshini qadrini saqlab qolmaydigan buyumlarga yoki o’zining bisnez dunyosida raqobat qilish qobiliyatini pasaytiradigan narsalarga doimiy ravishda sarflamasligiga ishonch hosil qiladi.

3. Isrof qilma

Isrofgarchilik haqida o’ylaganimizda, biz ko’pincha achigan ovqat kabi axlat qutisiga tushadigan narsalarni xayol qilamiz. Ammo Vebsterning so’zlariga ko’ra, Tejamkor odam o’zining eng muhim narsasini - vaqtni behuda sarf qilmaslikka harakat qiladi.

Bu, ayniqsa, janob Tejamkor kundalik ishlari bilan shug’ullanganiga tegishli. «Dalada bo’lganida, - deb yozadi Vebster, - u tanani toliqtirmaydigan va holdan to’ydirmaydigan darajada ishlashda sabr-toqat qiladi». Shuningdek, u ish joyida suv sovutgichi atrofida yig’ilib hikoyalar aytib berish uchun yoki boshqalarning safsatasini tinglash uchun to’xtab, tinmay bekorchi gap bilan vaqtini behuda sarflamaydi.

Biroq, vaqt doimo janob Isrofgarni chetlab o’tadi. Darhaqiqat, Isrofgar odam doimo orqada qoladi, lekin yo’qotgan vaqtiga yetib olish uchun o’zini band bo’lgandek ko’rsatadi. «Endi u juda shoshadi, - deb yozadi Vebster, - u ishini boshlab olish uchun tezlashadi, ammo shoshqaloqlik bilan bajarilgan ish yaxshi bo’lmaydi: u ishini boshlash uchun kunning bir qismini yo’qotadi».

Afsuski, bunday sa’y-harakatlarga nafaqat vaqti behuda ketadi. Vebsterning ta’kidlashicha, behuda o’tkazgan vaqtining yana bir salbiy oqibati shundaki, u qo’l ostida ishlaydiganlarning vaqtini ham behuda sarflaydi va bu uning biznesi uchun yo’qotilgan foydaning oshishiga olib keladi.

4. Harakatsiz muvaffaqiyatga erishib bo’lmaydi

Tejamkor odam uchun kelajakni o’z vaqtida ko’ra bilish va yaxshi menejment daromadining kalitidir. U doimo to’lovlarining hisob-kitoblarini o’z vaqtida oladi va tezda ularni to’laydi. Shunda u kech to’lov jarimalarini to’lamaydi, bu esa uning jamg’armalarini ko’paytirishga imkon beradi.

Shuningdek, u o’z mol-mulkini tartibli saqlaydi, «ishchilar uchun hammasi joyida ekanligiga ishonch hosil qilish uchun asboblarni tekshiradi; uyi, ombori, hovlisi va jihozlarining holatini» ko’zdan kechiradi. Shunda u janob Isrofgar tushadigan sarosimadan va vaqtni behuda sarflashdan xoli bo’ladi, chunki Isrofgar hech nimaga erisha olmaydigan dahshatli stsenariylardan birida tushadi:

«U kunlik ishini boshlayman deganida zarur asboblari yo’qligini yoki ularning ba’zilarining yaroqsizligini bilib qoladi – shudgorni ta’mirlash uchun temirchiga yarim chaqirim masofaga borish kerak; tirgak yoki ketmon tutqichi singan; o’roqni yoki boltani o’tkirlash kerak».

Yakuniy natija

Vaqt o’tishi bilan bu kichik tashabbuslarning har biri qo’shilib boradi va janob Tejamkor boy odamga aylanadi, «bir necha yuz gektar yer va yuz bosh qoramol bilan» daromad beradigan mulk egasiga aylanadi. Biroq, janob Isrofgar o’zining noto’g’ri qarorlari tufayli «bir necha yillarga cho’zilgan umidsizlik, musibat va qashshoqlikda» yashab, ketma-ket yo’qotishlarga duchor bo’ladi.

Ularning orasidagi farq, deb yozadi Vebster, «biri pulining faqat foizlarini sarflaydi, ikkinchisi esa asosiy summani sarflaydi».

Savol tug’iladi, siz qaysi birisiz?

Tan olishim kerakki, ko’pchilik meni pulni yaxshi boshqaradi deb o’ylasa ham, Tejamkor va Isrofgarlarning portretlari menda o’z aksimni ko’pincha ikkinchisida ko’rishga majbur qiladi. Bu esa potentsial iqtisodiy tanazzul davrida o’ylaganimizdan ancha yaxshi moliyaviy ahvolda bo’la olamizmi, degan savolni tug’diradi.

Hammasi biz hayotga janob Tejamkorning kovushida yondashish uchun uning xarakteri, to’g’rirog’i, qunt-qayratiga ega ekanligimizga bog’liq.

Ushbu maqola Enni Holmquist va The Foundation for Economic Education tomonidan taqdim etilgan bo'lib, undan xalqaro litsenziyaga muvofiq foydalanilgan. Original versiyasini ushbu linkda o'qishingiz mumkin.